राजर्षी शाहू महाराज माहिती मराठी | rajarshi shahu Maharaj information in marathi | छत्रपती शाहू महाराज माहिती मराठी | rajarshi shahu Maharaj mahiti in marathi| chatrapati shahu Maharaj information in marathi
राजर्षी शाहू महाराज जयंती २०२३ :- नमस्कार मित्रांनो आज 26 जून म्हणजे छत्रपती शाहू महाराज यांची जयंती सर्वत्र मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते यानिमित्ताने संपूर्ण शाळा कॉलेज यामध्ये विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. राजर्षी शाहू महाराज यांच्या जयंतीनिमित्त आम्ही तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहोत राजर्षी शाहू महाराज भाषण, निबंध, मराठी माहिती. लेखात दिलेली संपूर्ण माहिती तुम्ही शेवटपर्यंत वाचावी ही नम्र विनंती.
राजर्षी शाहू महाराज माहिती मराठी | Rajarshi shahu Maharaj information in marathi
राजर्षी शाहू महाराज २६ जून १८७४ ते २६ फेब्रुवारी १९२२ हे भारतातील कोल्हापूरच्या मराठा संस्थानाचे २२वे छत्रपती (शासक) होते. ते एक पुरोगामी शासक होते जे त्यांच्या सामाजिक सुधारणा आणि शैक्षणिक उपक्रमांसाठी प्रसिद्ध आहेत. भारतात आरक्षण व्यवस्था सुरू करण्याचे श्रेयही त्यांना जाते.
राजर्षी शाहू महाराजांचे प्रारंभीक जीवन आणि शिक्षण :-
शाहू महाराजांचा जन्म 26 जून 1874 रोजी महाराष्ट्रातील कोल्हापूर जिल्ह्यातील कागल या गावी झाला. ते श्रीमंत यशवंतराव घाटगे, एक मराठा कुलीन आणि त्यांची पत्नी राधाबाई यांचे पुत्र होते. त्यांचे जन्माचे नाव यशवंत राव होते.
1884 मध्ये, शाहू महाराजांना कोल्हापूरचे पूर्वीचे शासक छत्रपती शहाजी तिसरे यांच्या विधवा महाराणी आनंदीबाई यांनी दत्तक घेतले होते. त्यानंतर त्यांचे शाहू असे नामकरण करण्यात आले.
शाहू महाराजांचे प्रारंभिक शिक्षण राजकोट आणि धारवाड येथे झाले. 1892 मध्ये त्यांना कूपर्स हिल येथील रॉयल इंडियन इंजिनिअरिंग कॉलेजमध्ये शिकण्यासाठी इंग्लंडला पाठवण्यात आले. १८९४ मध्ये ते भारतात परतले. शाहू महाराज 2 एप्रिल 1894 रोजी कोल्हापूरच्या गादीवर बसले. त्यावेळी त्यांचे वय अवघे 20 वर्षे होते.
शासक म्हणून राजर्षी शाहू महाराज हे पुरोगामी आणि पुढारलेल्या विचारांचे नेते होते. आपल्या प्रजेचे विशेषतः गरीब आणि उपेक्षितांचे जीवन सुधारण्यासाठी ते वचनबद्ध होते. त्यांनी अनेक सामाजिक सुधारणा केल्या ज्यात बालविवाह निर्मूलन, विधवा पुनर्विवाहाला प्रोत्साहन आणि मंदिरांमध्ये खालच्या जातीच्या लोकांच्या प्रवेशावरील निर्बंध हटवणे समाविष्ट आहे.
शाहू महाराज हे शिक्षणाचेही प्रखर पुरस्कर्ते होते. शिक्षण ही सामाजिक प्रगतीची गुरुकिल्ली आहे. असे त्यांचे मत होते. त्यांनी आपल्या राज्यातील सर्व मुलांसाठी सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण सुरू केले आणि त्यांनी अनेक शाळा आणि महाविद्यालये स्थापन केली. 1917 मध्ये त्यांनी कोल्हापूर विद्यापीठाची स्थापना केली.
आरक्षण प्रणाली (Reservation)
शाहू महाराजांच्या सर्वात महत्त्वपूर्ण कामगिरींपैकी एक म्हणजे भारतात आरक्षण व्यवस्था लागू करणे. 1902 मध्ये त्यांनी 50% सरकारी नोकऱ्या मागासवर्गीयांसाठी राखीव ठेवण्याचा हुकूम जारी केला. भारतात पहिल्यांदाच आरक्षण प्रणाली लागू झाली. आरक्षण प्रणाली नंतर भारत सरकारने स्वीकारली, आणि भारतामध्ये सामाजिक न्याय आणि समानता वाढविण्यात तिने मोठी भूमिका बजावली आहे.
मृत्यू आणि वारसा :-
शाहू महाराज 26 फेब्रुवारी 1922 रोजी वयाच्या 47 व्या वर्षी मरण पावले. त्यांचे पुत्र राजाराम छत्रपती हे गादीवर आले.
महान समाजसुधारक आणि शिक्षणतज्ज्ञ म्हणून शाहू महाराजांचे स्मरण केले जाते. ते भारतीय इतिहासातील सर्वात प्रगतीशील राज्यकर्त्यांपैकी एक मानले जातात. सामाजिक न्याय आणि समानतेसाठी त्यांनी दिलेल्या योगदानाचा भारतावर कायमचा प्रभाव पडला आहे.
त्यांच्या सामाजिक सुधारणा आणि शैक्षणिक उपक्रमांव्यतिरिक्त, शाहू महाराज एक उत्कट खेळाडू देखील होते. तो चॅम्पियन कुस्तीपटू आणि घोडेस्वार होता. ते कला आणि साहित्याचेही पुरस्कर्ते होते.
शाहू महाराजांचा वारसा हा सामाजिक प्रगतीचा आणि प्रबोधनाचा आहे. ते एक दूरदर्शी नेते होते ज्यांनी आपल्या प्रजेचे जीवन सुधारण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले. जग बदलण्यासाठी शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणेच्या सामर्थ्यावर विश्वास ठेवणाऱ्या सर्वांसाठी ते प्रेरणास्थान आहेत.
कोट्स (quotes)
"शिक्षण ही सामाजिक प्रगतीची गुरुकिल्ली आहे."
"मागासवर्गीयांचे उत्थान हे राज्याचे आद्य कर्तव्य आहे."
"सामाजिक न्याय आणि समतेला चालना देण्यासाठी आरक्षण प्रणाली आवश्यक उपाय आहे."
"गरिबी आणि अज्ञानाविरुद्ध लढण्यासाठी शिक्षण हे सर्वोत्तम शस्त्र आहे."
"कला आणि साहित्य हे राष्ट्राचा आत्मा आहेत."
शाहू महाराज हे महान राज्यकर्ते आणि खरे द्रष्टे होते. ते सामाजिक न्याय आणि समानतेसाठी वचनबद्ध होते आणि त्यांनी भारतातील शिक्षण आणि कलांच्या विकासासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्यांचा वारसा आजही जगभरातील लोकांना प्रेरणा देत आहे.
राजर्षी शाहू महाराज माहिती मराठी| rajarshi shahu Maharaj information in marathi| rajarshi shahu Maharaj mahiti marathi
राजर्षी शाहू महाराज माहिती मराठी :- राजर्षी शाहू महाराज हे एक थोर भारतीय समाजसुधारके व कोल्हापूर संस्थानचे छत्रपती होते. त्यांचा जन्म २६ जून १८७४ रोजी कागल येथील घाटगे घराण्यात झाला. त्यांचे संपूर्ण नाव यशवंत जयसिंगराव घाटगे हे होते. शाहू राजांच्या आईचे नाव राधाबाई तर वडिलांचे नाव जयसिंगराव (आप्पासाहेब) हे होते.
कोल्हापूर संस्थानचे राजे चौथे शिवाजी महाराज यांच्या निधनानंतर त्यांच्या चौथ्या पत्नी आनंदीबाई यांनी यशवंतरावला दत्तक घेतले. त्यांचे 'शाहू' असे नामकरण केले.
शाहू महाराज हे लहानपणापासून कुशाग्र बुद्धीचे व लोकप्रिय होते. सन १८८९ ते १८९३ या काळात त्यांनी आपले शिक्षण पूर्ण केले. १ एप्रिल १८९१ रोजी शाहू महाराज लक्ष्मीबाईंशी विवाहबध्द झाले.
इ. स. १८९४ सेनी साली शाहू राजांनी संस्थानच्या राज्यकारभारची सूत्रे हाती घेतली. त्यांच्या कार्याचा उद्देश्य हा समाजपरिवर्तन घडवणे हा होता. त्यांनी बहुजन समाजात शिक्षणप्रसार करण्याच महत्त्वपूर्ण कार्य केले. त्यांनी सोनतळी येथे भटक्या-विमुक्तांच्या मुलांसाठी पहिली शाळा काढली.
सन १८९६ मध्ये पडलेला दुष्काळ व त्यानंतर प्लेगची साथ अशा संकटकाळी त्यांनी अनेक दुष्काळी कामे हाती घेतली. स्वस्त धान्य दुकाने, निराधार आश्रम स्थापना, विहिरी खणणे, घरकुल बांधणे, राधानगरी धरण उभारणी इ. अनेक समाजपयोगी कार्ये त्यांनी केली.
शाह महाराजांनी आपल्या कारकीर्दीत शिक्षण, आरोग्य, कृषी, उद्योग, कला, क्रीडा इ. सर्व क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण असे योगदान दिले. आपण सर्व शाहू राजांना 'लोककल्याणकारी राजा' म्हणूनेही ओळखतो.
दुर्देवाने, ६ मे १९२२ रोजी मुंबई येथे शाहू महाराजांनी अखेरचा श्वास घेतला.
सुध्दा वाचा ⤵️
➡️ स्वातंत्र्यवीर सावरकर भाषण निबंध मराठी
➡️ डॉ बाबासाहेब आंबेडकर भाषण मराठी
➡️ राम नवमी २०२३ मराठी माहिती
➡️ डॉ बाबासाहेब आंबेडकर भाषण निबंध मराठी
➡️ महात्मा ज्योतिबा फुले भाषण मराठी
➡️ महापरिनिर्वाण दिनी भाषण
➡️ संविधान दिन भाषण मराठी
➡️ अण्णाभाऊ साठे भाषण मराठी
➡️ राष्ट्रीय विज्ञान दिन भाषण निबंध मराठी
➡️ शिक्षक दिन भाषण मराठी माहिती
➡️ डॉ बाबासाहेब आंबेडकर स्वाधार योजना
➡️ शिवाजी महाराज भाषण निबंध कविता मराठी
➡️ गुढीपाडवा निबंध मराठी माहिती !
➡️ प्रजासत्ताक दिन भाषण निबंध सुत्रसंचलन
➡️ स्वातंत्र्य दिन भाषण
FAQS
Q.1) राजर्षी शाहू महाराजांचा जन्म कधी झाला ?
Ans.राजर्षी शाहू महाराजांचा जन्म 26 जून 1874 रोजी महाराष्ट्रातील कोल्हापूर जिल्ह्यातील कागल या गावी झाला.
Q.2) राजर्षी शाहू महाराजांचे पूर्ण नाव काय होते ?
Ans. राजर्षी शाहू महाराजांचे पूर्ण नाव यशवंत जयसिंगराव घाटगे हे होते.
Q.3) राजर्षी शाहू महाराज यांचा मृत्यू कधी झाला ?
Ans. राजर्षी शाहू महाराज 26 फेब्रुवारी 1922 रोजी वयाच्या 47 व्या वर्षी मरण पावले.
